'Buurten met erfgoed' neemt scholen mee op zoektocht naar het verhaal achter hun eigen omgeving. Want erfgoed vind je overal: landschappen, natuur, gebouwen, opschriften, straatnamen, verhalen, recepten, gebruiksvoorwerpen,  ... ‘Buurten met erfgoed’ wil de banden tussen de scholen en het lokale erfgoed opnieuw aanhalen en structureel verankeren. Leraren (en (groot)ouders) werken hiervoor samen met lokale en regionale erfgoed-, cultuur- en natuurmedewerkers.

Scholen gebruiken het erfgoed uit de eigen schoolomgeving te weinig als onderwijsmiddel. Het verhaal achter de schoolbuurt wordt onderschat of is onbekend, de lesbronnen of handboeken zijn zelden of nooit aan de eigen omgeving aangepast en de meeste leerkrachten wonen zelf niet langer in de omgeving van de school. Om die redenen blijft de schoolbuurt voor de leerkrachten en voor de kinderen een grote onbekende. Nochtans heeft elke wijk, buurt, stad of elk dorp, landschap een verhaal. Erfgoed vind je overal, je moet het alleen willen of kunnen zien.

Het verhaal van de buurt

‘Buurten met erfgoed’ geeft de schoolbuurt de plaats die ze verdient. Het project zet de school in de buurt en brengt de buurt in de school. Leerlingen hebben best wel iets te zeggen over de omgeving waar ze in leven. Over wat zij belangrijk, onbelangrijk, waardevol of onaangenaam vinden, over wat ze willen behouden of liever zien veranderen.

Als kinderen op zoek gaan naar het verhaal achter het erfgoed, het erfgoed in de eigen omgeving leren zien of de eigen omgeving ‘leren lezen’, kunnen ze dat later ook met andere omgevingen of met de grote wereld. Wereldburger worden begint bij de aandacht voor de eigen omgeving.

Oud en nieuw

Bij omgevingsgericht erfgoedonderwijs  komen elementen als omgaan met complexiteit, verwondering, emotie, exploratiedrang, zingeving, visie- en talentontwikkeling, identiteit, betrokkenheid, burgerzin en zorg aan bod. We hebben het ook over diversiteit en interculturaliteit: want heeft niet iedereen in de klas zijn of haar eigen achtergrond, een eigen verhaal? We bedienen ons van zowel oude als nieuwe methodieken of werkvormen: verhalen, filosoferen, kritisch en creatief denken, systeemdenken, kunstinitiatie, nieuwe media, het maken van een omgevingsboek,  …

Terug in de tijd met Buurten met erfgoed

2022-2023: Groei van een netwerk van Buurten met erfgoed-trekkers en -procesbegeleiders

Gaandeweg groeide ook een netwerk van Buurten met erfgoed-trekkers en Buurten met erfgoed-procesbegeleiders. Op geregelde tijdstippen brengen we dit netwerk sinds 2022 samen. Wil je deel uitmaken van deze collegagroep: laat het weten! Volg ook zeker een train de trainer-vormingsreeks voor wie nog niet vertrouwd is met de Buurten met erfgoed-methodiek. De huidige kerngroep van coördinerende partners achter Buurten met erfgoed zijn FARO, Histories, Mastiek (Bamm) en de Provincie Oost-Vlaanderen (zie ook de partnerpagina ).

2017-2021: Train-de-trainer en opstart pilootprojecten secundair onderwijs

Via de train-de-trainer vormingen worden trekkers en procesbegeleiders aangespoord en opgeleid om Buurten met erfgoed-trajecten voor het lager onderwijs in heel Vlaanderen en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest te organiseren. Tijdens de schooljaren 2019-2020 en 2020-2021 waren er ook zes pilootprojecten met secundaire scholen opgestart. De resultaten werden gepresenteerd op 22 september 2022 en gebundeld in een werkschrift voor leerkrachten die een Buurten met Erfgoed-project willen opstarten. Dit project ‘Buurten met erfgoed voor secundaire scholen’ werd gefinancierd door Cera. De inhoudelijke opvolging is in handen van een stuurgroep van het samenwerkingsverband Buurten met erfgoed. 

2015-2016: pilootproject lager onderwijs Beernem en communicatie

De acht basisscholen van de fusiegemeente stappen samen met een tiental lokale en regionale erfgoedwerkers in het project. De gezamenlijke aftrap van het project gebeurt op de startdag van dinsdag 10 november. Het verloop van het project volg je op de Blog Buurten Beernem. We leggen ons ook toe op een sterkere communicatie over het project: een website met de ervaringen van de scholen en erfgoedpartners, een pleidooi voor erfgoededucatie in de schoolomgeving, een praktische handleiding …

2014-2015: Drie pilootprojecten lager onderwijs

Tijdens het schooljaar 2014-2015 kozen we voor een beperkter aantal scholen, maar zorgden we tegelijkertijd voor een intensievere begeleiding. We beperkten ons tot alle basisscholen van drie gemeenten, namelijk Geraardsbergen, Nevele en Sint-Pieters-Leeuw. We betrokken de regionale erfgoedpartners sterker bij het project en engageerden de landelijke jeugddienst Mooss vzw (nu Bamm) uit Leuven om de projecten op een meer diepgaande, creatieve manier te begeleiden.

Met het eerste pilootproject ‘Schatten in de schoolbuurt’ in Nevele (her)ontdekten we de al dan niet verborgen erfgoedschatten in de omgeving van de lokale basisscholen. In Geraardsbergen kozen we met ‘Het landschap als verhaallijn’ voor de invalshoek ‘landschap’ en sloten we aan bij het project ‘Open Kaart’ van het Vlaams Kennis- en Vormingscentrum voor Natuur en Milieu De Helix. Dit project wil de beleving van het landschap door haar bewoners en bezoekers in kaart brengen. ‘Buurten met erfgoed’ benaderde het project vanuit de ogen van de kinderen van de basisscholen.

Met het derde pilootproject  ‘Erfgoed in de spiegel’ in Sint-Pieters-Leeuw sloten we aan bij het onderzoeksproject ‘Cultuur in de spiegel’ van de CANON cultuurcel. Dit onderzoek heeft als doel om een referentiekader voor geïntegreerde cultuureducatie te ontwikkelen. Met ons pilootproject zochten we naar de plaats van erfgoededucatie binnen cultuureducatie.

Het project ‘Buurten met erfgoed’ werd toen gefinancierd door het agentschap Onroerend Erfgoed. De inhoudelijke opvolging was (en is) in handen van een stuurgroep. De partners die toen in de stuurgroep zetelden waren FARO, het Vlaams steunpunt voor cultureel erfgoed; CANON, de cultuurcel van het Vlaams Ministerie voor Onderwijs en Vorming; EDO, Educatie voor Duurzame Ontwikkeling van het departement Leefmilieu, Natuur en Energie; Heemkunde Vlaanderen, ankerpunt voor de cultureel-erfgoedgemeenschap heemkunde in Vlaanderen en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest (nu Histories) en Mooss vzw, landelijke jeugddienst voor kunst- en erfgoededucatie (nu Bamm). Voor de huidige partners zie hier. 

2012-2014: Proefprojecten lager onderwijs

In de schooljaren 2012-2013 en 2013-2014 liepen er in enkele Vlaamse basisscholen proefprojecten. De deelnemende scholen en enkele lokale erfgoedinstellingen werkten samen een erfgoedproject over, met en in de schoolbuurt uit. Samen schreven ze het scenario van het project dat de school later in het schooljaar met de kinderen uitvoerde.

De ene partner in het project was de school met haar ‘kinddeskundigen’: de leerkrachten en eventueel de ouders of grootouders die zich hiervoor wilden engageren. De andere partners in het project waren de ‘erfgoeddeskundigen’ uit de buurt, wijk, gemeente of regio: sleutelfiguren uit de omgeving, de gemeentelijke cultuur- en/of erfgoeddienst, de heemkundige kring, plaatselijke verenigingen en musea, de regionale erfgoedcel of het Regionaal Landschap waar de gemeente onder sorteert. Een externe procesbegeleider, de Pedagogische Begeleidingsdienst van de stad Gent, zorgde ervoor dat de erfgoeddeskundigen hun aanbod of inbreng op de behoefte van de school afstemmen.  

Meer informatie : bij Hildegarde en/of Daphné via Hildegarde.VanGenechten@faro.be of daphne.maes@histories.be